Xhahid Bushati

L e t ë r

Një gruaje që nuk e njoha dhe kurrë nuk do të marr përgjigje…

            

            Ty, o njeri, që mbarte një emër fisnik: Grua,

            Ty, o njeri, që mbarte një emër të shtrenjtë: Nënë,

            Ty, o njeri, që mbarte një emër të bukur e të pastër: Edlira!

            Ngjarje të tilla janë të rrallëshme, si kjo që ndodhi pak ditë më parë: ‘Një grua vret tre fëmijët e saj: Simonën, Keisin dhe Sidnin. I vret përmes lumit të gjakut dhe tehut të frikshëm e tragjik të thikës. Pastaj i vendos pranë e pranë në shtratin bashkëshortor, që më vonë u kthye në bashkëmortor.’ Pa amanete të vërteta mëmësie e pa amanete të vërteta fëmijërie. Për drama të tilla ndien dhembje dhe globi. Një dhembje që për plagë ka dhe ndien dhembje!..

Nëna, vetë nëna i vështron vdekshëm ato fëmijë që i mbajti me radhë 9-muaj në bark e “bisedoi” me to siç bisedon nëna me krijesën e saj të pritshme, të çmueshme e ëndërruese. (Krijesa e katërt i vdiq në vdekshmërinë e saj.) I vështron vdekshëm, sepse akti i saj ka bërë që të vdesin: lodrat, fëmijëria, të qeshurat, bisedat, dashuria, mëmësia, vajzëria, ëndrrat, e ardhmja… Po, kanë vdekur dhe kujtimet. O Zot! Asnjë stinë nuk troket më në këtë derë, për të sjellë ngjyra e dashuri jete. Tani troket shiu i pikëllimit në vetminë e një nëne. Troket shiu i fytyrmërzitjes së ndonjë të afërmi apo dashamiri. Tani troket vetëm Stina e Vdekjes. Mbi shtratin mortor bien vetëm: lule gjëme, lule lotësh, lule kobi, lule mënxyre, lulecoprakujtimesh, lulezeza… Eh, sa lulezeza!.. Vetëm lulezeza!.. Mos o, Zot, lule hakmarrjesh!..

Ky akt nëne është gjurmëlënie e padëshiruar dhe e padëgjuar në jetën e nënave, në jetën e fëmijëve, në jetën e shoqërisë. Të gjithë kanë veshur kostumin e mërzitjes dhe të dëshpërimit. Në memorie: ngjarja rri si një arkivol. Sa mirë do të ishte ta shërojmë këtë plagë të vjetër po aq e vjetër sa njerëzimi. Plagë, kur shfaqet ajo, na rikujton se kemi shumë rrugë për të bërë për ta jetuar Jetën në mënyrë dinjitoze. Retë e pritjes bëhen edhe më të mëdha, sa në ngrysjen e tyre të plumbtë fshein diellin e shpresës.

Kjo ngjarje lë gjurmë edhe në jetën e një shoqërie tjetër, e cila është sa afër aq dhe larg. Me të na ndan një det, që quhet Adriatik. Dy brigjet e këtij deti më shumë se vizitorët, diplomatët, investitorët, etj., kredencialet i ka Mafia. Ajo ka bërë dhe vazhdon të bëjë pis e ta ndot çdo ditë kaltërsinë Adriatikut e të largojë brigjet nga njëri-tjetri. Këtë kaltërsi detit ia ka dhënë Zoti. Po ja që, kjo kaltërsi që të mrekullon, njeriu me vese ka vendosur ta  asgjësojë, ta shkretojë. Ruajna, o Zot, ndërgjegjes dhe mentalitetit të këtij njeriu primitiv! Pikërisht, në atë anë të bregut, jeton shoqëria italiane. Një ditë, ku ti, Edlirë udhëtove me plot shpresa e ëndrra drejt Parajsës, por gjete dhe u mbulove nga Ferri. Dhe, besoj, se ti rrugës ujore, më parë se të arrije në atë tokë të premtuar, e takove Ferrin. E kam fjalën për kanalin e Otrantos. Ende edhe sot e kësaj dite si në një kor antik dëgjohen zërat e shpitrave demokratik njerëzor të shqiptarëve. Në memorien e detit, kjo ngjarje e dhimbshme mbetet një tragjedi, ku ende kërkohet autori dhe regjisori i pjesës. Dhe, besoj, se e kupton, i dashur lexues, pse është më i gjallë se kurrë Dante Aligeri. Është pak për të një monument, po aq pak është edhe mermeri i Pavdekësisë së tij…

            Kjo ngjarje tragjike ndodhi në atë breg, ku Edlira i kalonte ditët dhe netët në vetmi, përmes shiut të lotëve, pa mundur të kapërcejë kodrat e dëshpërimit. Kjo ngjarje tragjike ndodhi në atë breg, ku ditët e netët i kalonte barkthatë, pa shpresë, pa ndihmë, ku tri vajzat i ushqente me lotët e saj. Edhe lotët ia kishin vrarë! Derisa erdhi një moment, kur zëri i shpirtit po shuhej, ajo gjeti të vetmen mënyrë të “konsultohej” me veprat e Oriana Fallaçit. Mbase ajo nuk e dinte, por kjo autore me stilin e saj, shpesh meditativ, letërsisë dhe njerëzimit i dha fushëpamjen e dilemave të shpirtit, të psikikës njerëzore e të marrëdhënies me ekzistencën e jetës.

 Kjo ngjarje e ndodhur në atë breg erdhi si një mandatë tronditëse edhe në bregun tonë. Se brigjet marrin dhe japin: lajme të mira e lajme të këqija, fjalë të bukura e buzëqeshje të shtirura, përulësi e shitje shpirti, tregtarë flamujsh e racizëm, statistika zhgënjyese e mosbesuese, prostituta e drogë, kavalierë e kodoshë, kumarxhinj e fatzinj, … Se brigjet marrin dhe japin pak si rrallë: emra të shquar që lartësojnë kombin, standarte ekonomike e kulturore, mentalitet të ri dhe bashkëkohësi, akt besimi dhe dinjitet, prosperitet dhe integrim, respekt dhe vlerë… Ah, Shqipëria ime, po s’i pate këto, nuk do të bësh kurrë epokë!.. Ah, Shqipëria ime!..

            Akti i kësaj nëne të dëshpëruar, viktimë e realiteteve (akt që kurrë nuk e pranoj dhe jam totalisht kundër) përfshiu dy anët e brigjeve dhe ngriti shumë dallgë. Por brigjet nuk kishin duar, e lanë nënën të vetmuar në mëshirën e dallgëve të egra të Adriatikut. Dhe dallgët e mbështollën egërsisht e pabesisht, e flakën tej në humnerën e harrimit, si të mos ishte krijesë njerëzore që riprodhonte jetën. E ajo sikur e ‘paditi’, e gjakoi atë me thikë, gjakoi të ardhmen e jetës. Medet!..

            Kur flasim për akte të tilla, që janë të rrallëshme ashtu siç e thashë edhe në fillesën e kësaj letre, na vijnë si pakuptuar, si një mosharrim sa e sa vepra artistike që janë krijuar në shekuj e, që janë kryesisht tragjedi. Dikush, e kjo është media, si gjithnjë e para, pranë emrit Edlirë vë personazhin Medea. Dikush, e kjo përsëri është media, si gjithnjë e para, pranë emrit Edlirë vë personazhin Ledi Makbeth. Mos vallë po përsëritet historia?.. Vallë (nuk e dëshiroj kurrë) dikush… sikur të ngrihet e të thotë: Në shoqërinë e dy brigjeve, mos po lulëzon tragjedia e familjes, e asaj familje që e duam sa shpirti, që na dhemb sa zemra, që duam ta jetojmë sa sytë e ballit? E pas kësaj thënie, rendin projekte fitimprurëse, rendin para, rendin pazare e rendin allishverishe… Buzëqeshje miqësish! E pse jo dashuri evropiane!.. Ndërsa me familjen si personazh luhet tragjedia e radhës… Vallë (nuk e dëshiroj kurrë) dikush… sikur të ngrihet e të thotë: Ky akt mund të jetë një subjekt i njëjtë për t’u vënë e për t’u interpretuar në të njëjtën kohë në të dy teatrot?.. Asesi: jo! S’dua të

ndodh!.. Po të ndodh… vetë njerëzimi do ta pësojë i pari. Ai do të jetë regjisori dhe personazhi tragji-komik i kësaj tragjedie. Është lodhur nga morti njerëzimi!..

Po.., ç’po ndodh atëhere?.. Çfarë duhet të korrigjojë Shoqëria? Është e shtrenjtë familja, po ajo është shkatërruar… Prapë nuk është vonë për ta ndreqim. Ta ndreqim! Brezat do të na jenë mirënjohës. Është i shtrenjtë virtyti, po ai ka humbur... Kurrë nuk është vonë ta përqafojmë, ta zbatojmë, ta shpirtëzojmë e ta dashurojmë. Është e shtrenjtë Jeta. Ta duam! Ta duam! Ta duam! Vetëm atëhere tragjeditë do të jenë relikte të muzeve, me mbishkrimin: ‘Na ishte një herë… Kjo nuk do të përsëritet më… I takon së kaluarës…”

Por i dashur lexues i kësaj letre, nuk dua të ndodh që e Kaluara t’i ngjaj një shalli. E dikush me emër, pa emër a që kërkon emër, apo segmente të caktuara të një shoqërie,  kërkojnë ta vendosin mbi supe a mbi kostumin firmato… Mos harroni: tragjedia do të përsëritet!.. E përsëritja sjell vdekjen e njerëzimit.