Xhahid Bushati

Historia e arushit Zelo

                      -  përrallë -

            1

            Arushi Zelo, në fillim ëmbëlsoi gojën, pastaj barkun me mjaltë e reçel molle. I ëmbëlsuar sa më s’ka, dhe si kureshtar që ishte, doli të shihte një herë se, ç’bëhej rreth e rreth shtëpisë së tij, në këtë orë. Donte të dinte për shembull, nëse gjethes së gjelbër, i kishte mbetur ende ndonjë pikë vese apo ndonjë lot nate siç thoshte dikur poeti i Gjysmagjelit.

            Zeloja si një arush kureshtar la pas shtëpinë dhe arriti gjer te lisi njomëzak, që shtëpizën e tij e kishte në hyrje të pyllit. Lisi, ngaqë shushurinte pa pushim e priti me një këngë të gjelbër gjethesh. Zelos i pëlqeu kënga!.. I tha vetes se kishte dëshirë, por në të vërtetë ia kish ënda të bridhte më tej e më tej...

Kështu nisi udhën e dëshirave e udhëtimin, arushi i vogël Zelo. Çap e çap, çap e çap... eci e eci, më në fund ndaloi pranë një manaferre. Ajo e njihte arushin. Eh, sa shumë e kishte parë kësaj udhe! E gostiti me ëmbëlsinë e saj magjepsëse, me manaferra. Kur pa se arushi nuk dinte të ngopej, i tha:

            - Zelo, mund të rrish dhe për drekë...

            - Jo, jo, dua të ec, dua të shëtis, dua të shoh, dua të njoh..., - u përgjigj arushi.

            Ashtu, i ngjyer hundë e buzë me lëng manaferrash e, që ngjante si një kloun cirku, Zeloja vazhdoi udhën. Eci e eci...

            Por Zeloja ishte një arush i  çuditshëm. Dëshira të tjera kishte në shpirt.

            “Ah, sikur të isha zog, do të dija unë, uuunë se ç’do të bëja!..” – tha me veten e tij arushi.

            “Jo, jo, dua të jem arush. Kështu më do nëna, babai, gjyshi, gjyshja, farë e fisi, rrugica ku kam lindur, pema (në zgavrën e së cilës merrte herë pas here nga një pjatë mjaltë me lejen e bletëve) ...” – foli përsëri me veten e tij Zeloja i penduar  për fjalët që tha pak më parë.

            Eci e eci ky arushi kureshtar... Hop këtu e hop atje, herë duke qeshur e herë duke hungëruar..., ndaloi përsëri një peme. Ajo ishte e lartë dhe trazovaçi nuk mund të hipte. Por sytë e tij dalluan mes degëve një folezë dhe një sqep zogu, që dukej dhe zhdukej herë pas here.

            “Një pemë e çuditshme. Për fatin tim të keq, nuk paska mjaltë. Këtu jeton një zog dhe një fole. Nuk dua t’i trazoj, se dua të bëhem një arush i mirë...” – tha Zeloja dhe qeshi me vete.

Por udha sikur... e thirri përsëri... Arushi dëgjoi zërin e saj dhe nisi të ec përsëri... Kësaj here dredhoi udhë, e u drejtua nga lajthishta.   

2

Meli quhej nëna e Zelos. Ajo po priste arushin. Por vogëlushi i saj po vononte.

Nënë Meli nisi të mërzitej, se mërziten shpejt nënat! Lloj-lloj mendimesh i silleshin në kokë.

“Vogëlushi im, ti duhej të vije!..” – psherëtiu me veten e saj Meli dhe sillej kuturu nëpër dhomë.

Iu afrua dritares si një shpresë e fundit. Se mos ndoshta do ta shihte... Por vogëlushi i saj, përsëri, nuk dukej gjëkundi... Nënë Meli s’duroi dhe thirri me zë të lartë: “Zelo, Zelo, biri im, ku je?! Ku jeee?! Mos ke humbur rrugën? Mos ke mbetur në ndonjë guvë? Mos gabimisht të ka pickuar bleta? Ku je, o bir! Fol, se nënën tënde aty e ke, sa të hapësh e të mbyllësh sytë!”

Përgjigje s’i dha askush...

Nënë Meli la dritaren dhe doli te porta me një shpresë më të madhe, se mos ai... Zeloja e ka dëgjuar thirrjen e saj: “Arush, biri im, nëna të pret!”

Kur nënë Meli mori rrugën drejt pyllit, koha nisi të vrenjtej. Retë ngrysnin vetullat dhe vraponin. Qielli u përflak nga vetëtimat. S’vonuan dhe u dukën pikat e para të shiut. Ishin ca pika shiu të zemëruara, që goditnin pa mëshirë gëzofin e nënë Melit. Por arusha, edhe pse kishte dalë pa çadër, nuk pyeste më as për pikat e shiut.

“O bir! O bir i nënës, ku ke humbur?!..” – thoshte herë pas here...

E lodhur, e dërmuar në shpirt, u mbështet pas trungut të një peme. Pema dëgjoi zërin e nënës që thërriste: “Ku je, o bir! Ku je!.. Ku je!..”

- ...

Mbi faqet e nënokes kishte më shumë lot se sa pika shiu...

3

Nënë Meli hyri më në thellësi të pyllit, edhe pse shiu nuk pushonte.            

Eci e eci, dhe më në fund qëndroi para një udhëkryqi. E vetme.

Në këtë kohë me shi nuk kalonte andej pari asnjë banor i pyllit. Nga të shkonte e nga t’ia mbante nënë Meli?.. Të katër udhët heshtnin e lageshin pa pushim nga shiu, siç lagej nëna.

Cilën udhë duhej të merrte? Cila ishte udha e vërtetë që do ta shpinte drejt yllit të saj, drejt dritës së saj, Zelos, që akoma nuk dinte asnjë lajm për të?

Si nëpër mjegull, përmes asaj perde gjigante shiu, iu bë sikur pa të birin, Zelon.

“Bir!”

“Nënë!”

“Këtu jam! Këtu e ke nënën!”

“Këtu jam edhe unë!”

“Bir, zgjatu, zgjatu edhe ca..! Ma jep dorën!”

“E zgjata, nënë!”

“Po pse s’e kap vallë?! Zgjatu edhe ca, bir! Hopa!”

“Unë nuk ta shoh dorën, nënë!”

“Biiiiiir!”

“Nëëënëë!”

Papritur fryu një erë e përzier me pika të panumërta shiu, dhe ia trembi dhe ia humbi ëndrrën e bukur nënë Melit. Nëna qau përsëri. Lotët e saj lagën një lule flokëkaçurrele ngjyrë hëne, e cila ndodhej pranë saj.

Lulja ngriti kokën dhe tha:

- Eja, fshihu pas petaleve të mia dhe mos u lag, moj nënë!

-Të faleminderit, moj bijë!

- Jam një luleshqerrë dhe më quajnë Fiona.

- Ah, moj bijë!.. – ofshau nëna.

- Ç’të ka ndodhur, nënë?! Mbase të ndihmoj!

- Më ka humbur im bir! Zelo e quajnë. Mos e ke parë të ketë kaluar kësaj udhe?..

- Jo, nënë! Në dy anët e kësaj udhe ka vetëm lule. E, këtej kalojnë vetëm bletë e flutura. Por... diku më poshtë, ndodhet një lajthishte. Atje të shkosh, e atje të pyesësh, se... mos gjen ndonjë lajm të mirë për djalin tënd.

- Fionë e paske emrin, edhe fjalët lule i paske, moj bijë!

- Mos u brengos, nënë! Birin tënd, do ta gjesh patjetër! Diku... në pyll është. Ma ndien zemra. Do ta gjesh shpejt! – i tha Fionë luleshqerra.  

- Qofsh e nderuar që zbute sadopak zemrën e plagosur të nënës!

Meli mori udhën drejt lajthishtes. Herë pas here thërriste emrin e të birit. Ushtonte pylli dhe malet nga jehona e zërit të saj. Pylli dhe malet përsërisnin fjalët e nënës: “Zelooo! Zelooooo, ku jeeee!”

A i ndiente, vallë, Zeloja thirrjet e nënës së tij?..

4

Shiu zemërak lagu çdo gjë në pyll: drurët, lulet, gëmushat, strofkat, foletë..., vetëm fjalët e nënë Melit, jo. Thirrjet e saj morën udhë. Kaluan pyllin, kodrën, malin dhe u ngjitën gjer lart  në re. Trokitën në shtëpinë e një piktori plak, që quhej Ylber Ylberi, i cili kishte shtatë vajza.

Xha Ylberi, lajmin që dëgjoi, e shkroi me shtatë ngjyra në ditarin e tij të kaltër. Kishte parë e kishte dëgjuar shumë gjëra në jetë, por një lajm të tillë, ku fshihej zemra e dhembshur e një nëne, nuk i kishte rastisur ndonjëherë.

- Bija! – thirri xha Ylberi. Bëhuni gati për udhë të largët. Do të shkoni në një pyll, ku bie një shi i zemëruar. Një nënë ka humbur djalin e saj. Ta ndihmojmë, bijat e mia!

- Po, - thanë njëzëri shtatë ngjyrat. Sa të ngjyrosim flokët, baba!..

Piktori plak dhe shtatë vajzat e tij ec e ec, ec e ec... e  zbritën në pyll, e biseduan me shiun zemërak. Shiu i dëgjoi, e zbuti zemërimin dalëngadalë dhe pikë-pikun e bëri të butë e më të butë, derisa erdhi një orë dhe pushoi së rëni.

Xha Ylberi, i ulur mbi një karrige prej reje, shihte çdo skaj të horizontit, dhe gjithë pyllin e gjelbër. Diku, poshtë një monopati pa nënën e arushit të humbur, që ecte e ecte...

“Nënë, o nënë!” – i tha nga larg xha Ylberi.

Nëna ndali hapin dhe mbajti vesh.

“Unë, që njoh gjithë qiellin e gjithë pyllin, po të sjell lajmin e shumëpritur se, djalin tënd e ke te lajthia. E shoh mirë! Është mbledhur kruspull dhe qan pa pushim.”

“Të jetë ëndërr apo e vërtetë, kjo që po dëgjoj?! Kush më foli kaq ëmbël? Kush ma di hallin tim? Kush më njeh mua?..” – tha nëna e ngriti kokën e pa përreth.

Nëna nuk pa njeri. Mos ishte gabuar?..

Pas shumë përpjekjesh: herë e habitur e herë e tronditur, herë përmes lotëve e herë pas një shprese ëndërrimtare, nënë Meli diktoi dhe njohu xha Ylberin, që i buzëqeshte përmes shtatë bijave të tij.

Ngriti putrën. E përshëndeti disa herë. Dridhej nga gëzimi nëna! Një pikë loti i ndriti në faqe.

“Xha Ylber, ma përsërit edhe njëherë lajmin e shumëpritur...” – i tha nëna.

“Zelon e ke te lajthia! Vrapo..., se atje do ta gjesh...”

“Te lajthia! - Zelooo, Zelooo, prite nënën! Nga çasti në çast e ke pranë!”

Pylli jehonte nga thirrjet e nënës.

Pylli dëgjonte hapin e nënës që ecte e ecte, e nuk ndalej...

5

Nëna u ndal, vetëm, kur arriti te korija e lajthishtave.

“Diku këtu, mes këtyre shkurreve, do të jetë i fshehur, im bir!” – foli nëna e s’e fshehu gëzimin që si një zog i këndonte brenda zemrës.

Nisi të ec ngadalë e me një shikim të përqendruar. Lajthishta ishte e pafund dhe e ngatërruar. I dukej sikur çdo gjymtyrë shkurreje i ngjante putrës së të birit. I dukej... sikur nga çasti në çast do t’i shfaqej koka e ... e, ajo do të vraponte ta përkëdhelte se kish ditë pa e parë, birin e saj...

Diku, veshët e saj, kapën një zë të dobët që qante e thoshte: “O nënë, o nëna ime, ku je?!”

Nëna njohu zërin e të birit.

“B...i...r! Bir, ja k...u ja... m!..” - mezi arriti t’i shqiptonte këto fjalë dhe u mbështet pas një shkurreje që të mos rrëzohej.

Arushi i dëgjoi fjalët e nënës dhe thirri me gjithë fuqinë e shpirtit:

“O nëna ime! Ku je, nëna ime!.. Humba rrugën, se u nisa pa lejen tënde!”

... Më në fund nëna e dalloi të birin, Zelon. Ishte mbledhur kruspull dhe rrinte i mbështetur pas një dege lajthie. Dridhej dhe qante...

Nëna u afrua ngadalë. Nuk donte t’ia trembte e t’ia trazonte ëndrrën...

Zgjati putrën që i dridhej dhe e pushoi lehtë-lehtë mbi supin e njomë të vogëlushit të saj.

Zeloja ndjeu një ngrohtësi që e kishte ëndërruar prej kohësh. Nuk lëvizi, por ktheu kokën ngadalë. Përmes lotëve që i kishin lëngëzuar sytë, shikimi i tij nuk gaboi: njohu nënën. Ishte nëna e tij! Sa e kishte pritur..!

“Nënë, nënë! Nëna ime!” – dhe Zeloja brofi në këmbë, iu hodh në gji dhe mbështeti kokën në kraharorin e saj.

Sa e kishte marrë malli Zelon!..

Nëna s’ngopej së përkëdheluri.

“Biri im, pse i harrove fjalët e nënës?”

“Më beso, nënë, nuk desha! Më fal! E di, se të kam munduar shumë!..”

“Eh, o bir, o bir!..”

“Të lutem, nënë, merr ca lajthi! Janë të ëmbla dhe të shijshme! I kam mbledhur për ty, me dorën time! I kam ruajtur për ty, merri..., e dija se do të vije!..” – tha Zeloja dhe përqafoi fort e fort e nuk shqitej prej saj.

Xha Ylberi me shtatë bijat e tij, që e ndiqnin hap pas hapi ngjarjen, mbetën të mallëngjyer dhe pa fjalë.

Piktori plak zgjati penelin çudibërës e përrallor dhe pikturoi në qiell nënë Melin dhe arushin Zelo, të përqafuar.

“Ju pëlqen?” – pyeti piktori plak.

“Po, shumë e bukur!” – thanë shtatë bijat.

Në ekspozitën që do të hapej së shpejti në pyll, tabloja e piktorit plak do të vendosej në hyrje të saj.

Piktori plak vuri emrin poshtë tablosë. Ngjitur me të vunë emrat me radhë edhe shtatë bijat e piktorit plak. Ai i vështronte dhe iu duk se po bisedonte me to...

Atë pasdite qielli dukej më i kaltër e më ëndërrimtarë...